Ang Kuwitis at Ang katapangan ng mga Kabitenyo

Noong nag-aaral pa ako sa isang kilalang pamantasan sa Maynila, naaalala ko ang ilang mga grupo-grupong kalalakihang lumalapit sa mga freshmen student, ang mga ito'y miyembro ng mga kilalang fraternity sa buong ka-maynilaan, kung saan nagrerecruit sila ng mga bagong miyembro, Kaya naman ako at ang aking mga kaibigan ay nagpapakahirap pang umiikot ng malayo wag lang madaanan ang mga grupong ito.

Pero isang araw ay natyempuhan ako ng grupong itong nag-iisa, lumapit sa akin ang mga ito, tinanong ako ng taga saan ka, na sinagot ko namang "Cavite po," tinapik ako sa balikat ng isa at sinabi sa kasama niyang, "di talo, brod!" at iniwan ako ng mga itong may pabaon pang ngiti.

Ilang buwan na rin akong nag-aaral ng malaman kong ilag pala ang mga grupong ito sa mga Kabitenyo, dahil may mga grupo palang puro taga Cavite na pinuprutektahan ang iba pang mga kabitenyo, mga matatapang kung ganun.

Inalam ko kung saan nga ba nagsimula ang pagiging matapang ng mga Kabitenyo at dinala ako nito sa petsang January 20, 1872.

Isandaan at tatlumpung taong mahigit na ang nakakalipas, sa pamumuno ni Sgt. La Madrid ay nagawa nitong sakupin ang arsenal sa San Felipe(sa Cavite City). Nagsimula ang lahat ng malaman ng mga ilang manggagawa sa lugar ang panibagong dagdag singil sa kanilang buwis.

Gaya ng mga pangyayaring nagaganap sa panahon ngayon, umugong ang balita sa malakihang pag-aaklas sa Maynila(Intramuros ngayon), kaya naman naisipan ng mga Kabitenyong sabayan ang sinasabing pag-aaklas.

Nagpadala ng tao si Sgt. La Madrid sa Intramuros, na magbibigay ng hudyat sa mga kabitenyo sa kanilang sabayang paglusob sa Arsenal at pagpatay sa lahat ng mga kastilang makakasalubong. Ang hudyat ay ang pakakawalang kuwitis sa Intramuros na tanaw sa pampang ng Kabite.

Nangyari ang inaasahan, may nagsipagputukang kuwitis mula sa Maynila, na naging hudyat ng paglusob ng mga Kabitenyo sa pamumuno ni Sarhento La Madrid. Naging madugo ang pangyayaring iyon sa historya ng Kabite, pero sa likod noon ay nagawang sakupin nina Sarhento La Madrid at ng mga kasama niya pang ibang kabitenyo ang San Felipe. Isang tagumpay sa mga Kabitenyo.

Pero sa likod ng mga pangyayaring iyon, dumating kinabukasan ang puwersa ng mga sundalo at muling napasakamay nila ang San Felipe, napatay ang ilang kabitenyo at ang iba'y pinatapon sa ibang lugar at ibang bansa. At ang pangyayari ding iyon ang siyang nagtulak sa garotte sa tatlong paring martir na sina Padre Burgos, Gomez at Zamora na silang sinasabing nagpasimula ng pag-aaklas na hindi naman malinaw na napatunayan.

Ang pinaka-nakakahinayang lang sa lahat ay namatay si Sarhento La Madrid na hindi man lamang niya nalaman na hindi naman nagpaputok ng kuwitis ang mga pinadala niya noon sa Intramuros at hindi nagkaroon ng pag-aaklas sa Maynila. Lingid sa kaalaman niya at ng mga kasama, nagmula ang kuwitis ng hapong iyon sa paglabas ng imahe ni Nuestra Señora del Carmen sa simbahan ng Quipo, dahil nung araw na yun ang kanilang kapiyestahan. Pero kahit papaano napatunayang matatapang ang Kabitenyo sa pangyayaring iyon.